Z okazji 15-tej rocznicy wejścia Polski do Unii Europejskiej Muzeum w Brodnicy przygotowało plenerową prezentację dokumentu z Powstania Listopadowego „Konstytucja dla Europy 1831” Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego. W roli głównej, przy pomniku Powstańca Listopadowego na Dużym Rynku w Brodnicy wystąpił Olgierd Łukaszewicz oraz młodzież z Grupy Teatralnej Brodnickiego Domu Kultury. Zapraszamy!
Konstytucja dla Europy - Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego. Skąd ten dokument? Pisze o nim Zbigniew Swięch, autor wielu interesujących książek związanych z ważnymi wydarzeniami w historii Polski, znany zwłaszcza z wawelskich poszukiwań archeologicznych.
Wojciech Bogumił Jastrzębowski (1799-1882) był naukowcem, wynalazcą, botanikiem, fizykiem i zoologiem. Jako żołnierz brał udział w Powstaniu Listopadowym. 3 maja 1831 roku opublikował 17-stronicową broszurkę pt. Wolne chwile żołnierza polskiego, czyli myśli o wiecznym pokoju między narodami ucywilizowanymi. Jej zasadniczą część stanowiła nowatorska jak na owe czasy Konstytucja dla Europy, w której autor domagał się ustanowienia Europy nie krajów, a narodów, zniesienia granic, ujednolicenia prawa i wspólnych organów władzy.
W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, w zespole akt Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk, zachował się autograf dzieła. Część druga tego traktatu, pt. Niektóre myśli do prawa ustalającego wieczny pokój w Europie (z 30 kwietnia 1831 roku), została wydana drukiem w zmienionej wersji pod tytułem Konstytucja dla Europy i znajduje się w Bibliotece Narodowej.
Co najbardziej zdumiewa to fakt, że powstawała ona na polach bitew pod Olszynka Grochowską i Iganiami oraz na biwakach żołnierskich upadającego powstania listopadowego, gdy nasi powstańcy powstrzymali carską nawałnicę (co dziś wiemy), szykującą się do podboju Zachodu. Mała broszurka, o zaledwie 17 stronach, nosi datę 3 maja 1831 r.; będąc bibliograficzną rzadkością, przeszła bez wrażenia. Prasa współczesna nie poświęciła jej żadnych wzmianek być może dlatego, że ukazała się w tak nieodpowiednim czasie. Oto - w wielkim skrócie - opis "tajnego" dokumentu: "Nie masz dziwniejszego fenomenu pod słońcem" nad ten, że ludzie najwięcej pragną pokoju, a najmniej starają się o jego utrzymanie. Wzdychają do niego jak do raju, łakną błogich jego owoców, a przecież po upłynieniu 59 wieków wzajemnych mordów i barbarzyństwa, po doznaniu tylu okropności, wynikających z wojen, prędzej podobno spodziewają się zwiedzić krainy księżycowe lub dokopać się do środka ziemi, niż przypuścić podobieństwo osiągnięcia kiedyś upragnionego celu swoich życzeń! Lekarstwo na te niedomagania ludzkości upatruje autor w przyjęciu przez wszystkie narody, opracowanej przez niego, konstytucji dla Europy. Projekt jej składa się z 77 artykułów, wprowadzenie ich w życie uchroni Europę na zawsze od wojen i wszystkich z nią związanych okropności. Ażeby ten cel osiągnąć wszystkie narody europejskie mają się wyrzec swojej wolności i zostać niewolnikami praw, wszyscy zaś monarchowie maja być odtąd tylko stróżami i wykonawcami tychże praw i nie tytułować się inaczej tylko ojcami narodów, czyli patrjarchami, wybieranymi dziedzicznie przez cały naród. Tyle w Europie będzie patryarchji, ile w niej jest narodów. Odtąd w Europie nie będzie wcale krajów, lecz tylko narody, dotychczasowe granice między krajami, główna przyczyna rozlewu krwi europejskiej, znoszą się na zawsze. Naród składać mają ludzie mówiący jednym językiem, bez względu na miejsce ich pobytu w Europie. Każdy naród ulega prawom narodowym, stanowionym przez sejm. Narody rozproszone, jak cygański lub żydowski, podlegać mają nie tylko swoim prawom, lecz i prawom tych narodów, z któremi są pomieszane. Prawa europejskie stanowi kongres, złożony z pełnomocników wszystkich narodów, który również czuwa nad ich wykonaniem. Na kongres każdy naród wysyłać będzie równą liczbę pełnomocników, wybranych przez sejm narodowy. Kongres europejski będzie nieustającym: co roku będzie odbywać swoje czynności w innej gospodzie, czyli stolicy, narodów europejskich(...). Pierwszym obowiązkiem kongresu europejskiego będzie ustanowienie praw europejskich, które rozpoczynać się mają od oświadczenia: "pokój w Europie jest trwały i wieczny".
O „Konstytucji dla Europy”, inicjatywie powstania spektaklu, tak mówi autor projektu i reżyser, znany aktor Olgierd Łukaszewicz, założyciel Fundacji „My, obywatele Unii Europejskiej”.: - Wzruszony, że jestem w Brodnicy. Wiem, że stąd ruszyli do Europy powstańcy listopadowi, oficerowie, podoficerowie, internowani w Prusach. Tu skończyła się sprawa powstania listopadowego. Prusacy, Niemcy, w owych czasach podziwiali Polaków za ich walkę z caratem. 27 maja 1832 roku na zamku w Hambach ponad 30 tys. Niemców wiwatowało na cześć Polaków, powstało ponad 1500 pieśni i wierszy w Niemczech, sławiących Polaków, na cześć Polaków. Zamek Hambacher Schloss znany jest na całym świecie jako symbol niemieckiej demokracji. O tym też przypominam w plenerowym spektaklu. Niedawno rozmawiałem z Fransem Timmermansem, wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej. On znał tekst Jastrzębowskiego. Rozmawiałem z Joachimem Gauckiem, prezydentem Niemiec. On również znał ten tekst. W Polsce, niestety, nie był on znany. Dlatego przyjechałem do Brodnicy, jeżdżę po kraju, żeby popularyzować projekt Jastrzębowskiego.
Marian Marciniak, dyrektor Muzeum w Brodnicy: - Gdyby wykreślić z tamtej Konstytucji dzisiaj takie słowa jak król, władca i temu podobne a wstawić w ich miejsce prezydent, premier, to interesująca nas dzieło, byłoby aktualnie czymś w rodzaju konstytucji Unii Europejskiej. Był nasz rodak prekursorem pomysłu Europy narodów.
Po spektaklu na brodnickim Dużym Rynku – na szczęście nie spadł deszcz, choć było chłodno – zapytałem Olgierda Łukaszewicza co myśli, gdy słyszy o Unii Europejskiej, że to „wyimaginowana wspólnota” jak uważa Andrzej Duda, prezydent RP? – Przecież tam jeździmy, do Strasburga, do Brukseli… Mam na myśli przedstawicieli władz naszego kraju, rządu, prezydenta. Nie jest to jakaś imaginacja, takie są fakty, więc…?
Na pewno warto podążać szlakiem artystycznych inicjatyw Olgierda Łukaszewicza, warto poznać treść „Konstytucji dla Europy 1831” Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego.
Tekst i fot. Bogumił Drogorób
Napisz komentarz
Komentarze